625: Archief van Camille Huysmans
Huysmans werd bijna 100 jaar oud, hij bekleedde tijdens zijn leven een waaier aan functies en had ook in zijn persoonlijk leven interesses voor de meest uiteenlopende onderwerpen. Het archief bevat dan ook een ongekende rijkdom aan bronnenmateriaal over de meest diverse en uiteenlopende zaken. Van d...
Saved in:
| Raadpleegbaarheid: | Het archief is vrij raadpleegbaar. Naast de wetenschappelijke ontsluiting van het archief stelde de Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Camille Huysmans zich ook tot doel het voor iedereen toegankelijk te maken door middel van digitalisering. |
|---|---|
| Reference code: | 625 |
| Level of description: | archief |
| By: | |
| Date: | 1871-1968 |
| Online access: |
https://hdl.handle.net/10796/BB7D0562-35A8-45D0-910C-BCFEDDE8E364?locatt=view:level2 https://hdl.handle.net/10796/F7BDA98D-B439-4F66-91C6-24173A1470F3?locatt=view:level2 |
| Tags: |
Add Tag
No Tags, Be the first to tag this record!
|
| Summary: | Huysmans werd bijna 100 jaar oud, hij bekleedde tijdens zijn leven een waaier aan functies en had ook in zijn persoonlijk leven interesses voor de meest uiteenlopende onderwerpen. Het archief bevat dan ook een ongekende rijkdom aan bronnenmateriaal over de meest diverse en uiteenlopende zaken. Van de periode voor de Tweede Wereldoorlog is wel veel minder archiefmateriaal bewaard gebleven. De systematisch bijgehouden algemene briefwisseling neemt pas een aanvang in 1949. Van zijn burgemeesterschap in Antwerpen heeft het leeuwendeel van de documenten betrekking op de naoorlogse periode. En van het archief van zijn eerste periode (1936-1939) als voorzitter van de Kamer van Volksvertegenwoordigers is amper materiaal bewaard gebleven, terwijl het archief van zijn tweede voorzitterschap (1954-1958) vrij volledig is. In hoeverre het archief werkelijk onvolledig is, valt echter moeilijk te zeggen. Wel is het mogelijk aan de hand van enkele concrete voorbeelden een aantal van de oorzaken van de hiaten in het archief, op te noemen. Soms had Huysmans er zelf de hand in: zo schonk hij de brieven die hij van Lenin ontving als secretaris van het Internationaal Socialistisch Bureau, aan het Instituut voor het Marxisme-Leninisme te Moskou. In andere gevallen werd archiefmateriaal uitgeleend, maar nooit teruggegeven. Gekend voorbeeld is de collectie over de Eerste Internationale die werd verzameld door het Internationaal Socialistisch Bureau. Deze collectie werd omstreeks 1910 uitgeleend aan Riasanoff, een socialistisch historicus te Wenen, maar kwam uiteindelijk slechts gedeeltelijk terug. Maar ook na Huysmans’ dood verdween nog veel archiefmateriaal, wat toch deels het gevolg lijkt te zijn van onderzoekers die het uitgeleende materiaal niet hebben terugbezorgd. Zo bestaat het archiefmateriaal van en over de socialistische partij van Australië en Nieuw-Zeeland voor de periode 1903-1915 hoofdzakelijk uit kopieën. Waar het oorspronkelijke materiaal gebleven is, is onduidelijk. En hoeveel archief er is uitgeleend zonder dat er kopieën van werden gemaakt, blijft ook een groot vraagteken. Ten slotte laat natuurlijk ook de tand des tijds zich voelen. Een gedeelte van het archiefmateriaal is zwaar beschadigd, zowel door vochtaantasting als door verpulvering van papier. Ongetwijfeld ook een verklaring waarom een deel van het materiaal is verloren gegaan. |
|---|---|
| Date: | 1871-1968 |
| Physical description: | 49,83 strekkende meter |
| Notes: | Archiefgeschiedenis: Huysmans was een verwoed verzamelaar. Geen blaadje papier dat door zijn handen ging liet hij terzijde liggen. Gezien zijn uitgebreide en veelzijdige activiteiten groeide zijn archief dan ook gestaag aan.
Twee wereldoorlogen zorgden er weliswaar voor dat zijn archief niet ongeschonden bleef.
De Duitsers plunderden het tot tweemaal toe, hoewel voornamelijk zijn bibliotheek daardoor getroffen werd. Tijdens de Eerste Wereldoorlog werd het archief van het Internationaal Socialistisch Bureau (ISB) immers overgebracht naar Nederland, terwijl een ander deel door een trouwe medewerker in Brussel veilig werd bewaard. En ook gedurende de Tweede Wereldoorlog werd zijn archief in veiligheid gebracht en verborgen in een middeleeuwse kelder van het Bureau van onderwijs.
Niet de Duitse bezetter, maar een kapotte verwarmingsinstallatie met als gevolg ondergelopen kelders, zijn de oorzaak van de zware beschadiging van het vooroorlogse archief. Eens de verwarming hersteld, viel het papier ten prooi aan vergeling en verstikking en begon het te verpulveren. Om aan deze rampzalige toestand te verhelpen, werd het archief overgebracht naar de Antwerpse Stadsbibliotheek, waar het tot het einde van de oorlog werd verborgen in de liftkoker.
Het archief van het ISB dat zich aanvankelijk apart in het Volkshuis te Brussel bevond waar het secretariaat gevestigd was werd gedurende het interbellum ook nog een aantal keer verhuisd. Een eerste maal na de Eerste Wereldoorlog toen de BWP de lokalen opeiste waar het archief zich bevond. Het werd naar een andere plaats in het Volkshuis verhuisd waarbij het aanzienlijke schade zou geleden hebben. Toen de nieuwe Arbeidershogeschool in Ukkel afgewerkt was, werd het archief naar daar overgebracht en bewaard op een zolderkamertje waar het blootgesteld werd aan wind en slechte weersomstandigheden. De directie van de school vroeg Huysmans dan ook al snel -in 1923- om een andere oplossing te zoeken. Huysmans weerstond aan de druk van de BWP en Adler om het archief naar de nieuwe zetel van de Internationale in Zurich te zen¬den nu hij niet langer secretaris was. Hij bewaarde het aanvankelijk op het Ministerie van Kunsten en Wetenschappen tijdens zijn ministerschap, waar het door zijn secretaris geordend werden. Nadat hij verkozen was tot burgemeester van Antwerpen vond het archief vervolgens een onderkomen op het Stadhuis.
Naar het einde van zijn leven werd de vraag naar wat er met zijn - inmiddels tot enorme proporties uitgegroeide - archief moest gebeuren, dringender en dwingender. Uiteindelijk besloot hij het in bewaring te geven bij het Archief en Museum voor het Vlaamse Cultuurleven (AMVC). Verschillende archiefschenkingen volgden in 1957, 1960, 1961 en 1964. Na zijn overlijden in 1968 werd het archief in het AMVC verder aangevuld door zijn weduwe Ida Smissen, en nam het een volledige eigen aparte ruimte in. Het beheer van het archief werd toevertrouwd aan een in 1974 in de schoot van de Camille Huysmans Stichting opgericht wetenschappelijk comité. In datzelfde jaar werd het archief eveneens officieel aanvaard door de Stad Antwerpen.
In 1986 werd door de weduwe Huysmans een nieuwe Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Camille Huysmans opgericht die al snel de opdracht tot beheer van het archief kreeg toegewezen, in de plaats van de Camille Huysmans Stichting. Die laatste ging in vereffening in 2003, waarbij de Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Camille Huysmans aangeduid werd als haar rechtsopvolger. *********** Biografie: Jean Joseph Camille Hansen wordt geboren op 26 mei 1871 te Bilzen. Zijn vader weigert hem te erkennen. Zijn moeder Catharina Trien Hansen huwt in 1881 August Huysmans. Camille Huysmans volgt les aan de lagere gemeenteschool in Bilzen, waar hij in volle schoolstrijd op een bepaald moment enige leerling van zijn klas is. Hij volgt zijn humaniora in Tongeren en studeert van 1887 tot 1891 Germaanse talen aan de École Normale des Humanités in Luik. Van 1893 tot 1897 geeft hij les, eerst te Ieper en vervolgens in de Brusselse randgemeente Elsene. In 1897 treedt hij in Brussel in het huwelijk met Martha Espagne. Ze krijgen drie kinderen; Marthe, Paul en Sara. Na het overlijden van zijn eerste echtgenote in 1955, trouwt hij in 1957 met Ida Smissen. In 1896 treedt Huysmans toe tot de Belgische Werkliedenpartij. Vanwege zijn engagement in de socialistische beweging wordt hem een vaste benoeming als leraar geweigerd, waarop hij als journalist aan de slag gaat. Na de verkiezingen in 1908 belandt hij in de Brusselse gemeenteraad en is zijn politieke carrière gelanceerd. Enkele jaren later, in 1910, wordt hij ook lid van de Kamer van Volksvertegenwoordigers. In 1921 ruilt Huysmans Brussel in voor Antwerpen, de stad waar hij de rest van zijn leven zal blijven. Ook hier zetelt hij in de gemeenteraad. Hij wordt achtereenvolgens schepen van Onderwijs (1921-1925) en schepen van Stadseigendommen (1932) om het uiteindelijk tot burgemeester van de Scheldestad te schoppen. Dit laatste ambt bekleedt hij onafgebroken van 1933 tot 1947, weliswaar met een onderbreking tijdens de Tweede Wereldoorlog, wanneer hij zich in Londen bevindt. Huysmans zetelt onafgebroken in de Kamer van Volksvertegenwoordigers tot 1965, wat hem een van de langst zetelende parlementairen uit de Belgische geschiedenis maakt. Tot tweemaal toe neemt hij ook het voorzitterschap van de Kamer voor zijn rekening (1936-1939 en 1954-1958). Eveneens tot tweemaal toe wordt hij minister van Onderwijs (1925-1927 en 1947-1949) waarnaast hij ook de functie van Eerste Minister op zijn palmares kan schrijven (1946-1947). Bij de parlementsverkiezingen van 1965 wordt hij door de BSP als kandidaat aan de kant geschoven omwille van zijn hoge leeftijd. Hierop richt Huysmans zijn eigen Socialistische Beweging Vlaanderen op. Ondanks een groot aantal voorkeursstemmen raakt hij echter niet herkozen als volksvertegenwoordiger. Niet alleen in de Belgische politiek speelt Huysmans een belangrijke rol. Ook op het internationale toneel is hij een bekend figuur. Van 1905 tot 1922 is hij secretaris van het Internationaal Socialistisch Bureau. Het is mede op zijn initiatief dat gedurende de Eerste Wereldoorlog gepoogd wordt een vredesconferentie te organiseren in Stockholm. Bedoeling is met socialisten uit alle oorlogvoerende en neutrale landen het beëindigen van de Tweede Wereldoorlog te bereiken. Dat draait echter op een jammerlijke mislukking uit. Ook later blijft Huysmans actief in de internationale socialistische beweging. Van 1940 tot 1945 is hij opnieuw secretaris en voorzitter van de Labour and Socialist International/ Internationale Ouvrière Socialiste. En na de heroprichting van de Socialistische Internationale in 1951 speelt hij weerom een actieve rol, onder meer als rapporteur van de Triëste-commissie. Huysmans overlijdt te Antwerpen op 25 februari 1968. *********** Bij het in bruikleen geven van het archief aan Amsab-ISG werd overeengekomen dat er niets verwijderd, laat staan vernietigd, mocht worden zonder formeel akkoord van de stad Antwerpen en van de Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Camille Huysmans. Toch werden een aantal zaken niet opgenomen in de inventaris. Het betreft materiaal dat Huysmans toegezonden kreeg tijdens het uitoefenen van zijn vele politieke functies, zoals de verslagen van de gemeenteraad van Antwerpen, het Staatsblad, omzendbrieven van het ministerie van Openbaar Onderwijs … Het is weinig zinvol die te bewaren in het archief van Huysmans zelf. Die documenten zijn terug te vinden in het stadsarchief van Antwerpen en in het Rijksarchief. Een volledige reeks van alle Handelingen van de Kamer van Volksvertegenwoordigers met vermelding van Huysmans werd trouwens samengesteld door Wim Geldolf en bevindt zich in het archief van de Stichting Camille Huysmans. Daarnaast had Huysmans een uitgebreide documentatie van alle mogelijke diensten van de stad Antwerpen, zoals politie, brandweer, OCMW, havenbedrijf … Ook deze documentatie is terug te vinden in het stadsarchief van Antwerpen en werd niet weerhouden. *********** In 2009 werd het archief uiteindelijk door de stad Antwerpen voor een periode van 20 jaar in bruikleen gegeven aan Amsab-Instituut voor Sociale Geschiedenis, met als opdracht er de ontsluiting van te realiseren. Later werd door de Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Camille Huysmans nog archief aangetroffen in de woning van de weduwe Ida Smissen in Budingen. Dat werd in 2015 bij het archief in Amsab-ISG gevoegd, na opmaak van een korte inventaris door Roger Rennenberg, de voorzitter van de Stichting. Ten slotte werd nog één omslag archief toegevoegd die reeds eerder bij Amsab-ISG in bewaring werd gegeven. |