268/00080: Rapporten (van Raf Allaert) over Guatemala: impact van het concept nationale veiligheid.

Saved in:

Bibliographic Details
Raadpleegbaarheid:	Het archief is raadpleegbaar mits toestemming van de dienstdoende archivaris.
Reference code:	268/00080
Level of description:	stuk
By:	Vlaams Guatemalacomité
Date:	1980-1985
Tags:	Add Tag No Tags, Be the first to tag this record!

Description
Date:	1980-1985
Physical description:	[(1 omslag)]
Notes:	Biografie: Guatemala is één van die Centraal-Amerikaanse landen die soms het etiket ‘bananenrepubliek’ opgekleefd krijgen, verwilderde stukjes achtertuin van de Verenigde Staten (VS) waar rivaliserende militairen elkaar in een vaudeville van staatsgrepen aan de macht lijken af te lossen. Maar de werkelijkheid van de voorbije decennia is allesbehalve pittoresk. Net als zijn Midden-Amerikaanse buren komt Guatemala terecht in de ijskoude logica van de tegenstelling tussen Oost en West die in elk intern conflict een betwisting ziet van invloedssferen tussen de VS en de Sovjet-Unie. Zo wint in de jaren zeventig in de VS het concept van de nationale veiligheid aan belang. Deze visie koppelt de veiligheid van de grote Noord-Amerikaanse broer aan de situatie in de landen van Latijns-Amerika. Dé bedreiging is het communisme. Niet alleen de openlijk communistische organisaties vormen het doelwit, maar ook alle andere die door communisten ‘geïnfiltreerd’ zijn, zoals de kerken waar de bevrijdingstheologie school maakt. De Sandinistische machtsovername in 1979 in Nicaragua en de verkiezingsoverwinning van Reagan brengen de dynamiek in de regio in een stroomversnelling: de VS vrezen een domino-effect en proberen de Centraal-Amerikaanse landen in het gareel te krijgen. In die periode zijn nogal wat Vlaamse religieuzen en ontwikkelingswerkers actief in Centraal-Amerika, o.a. in Guatemala. Het land deelt met zijn buren een aantal trieste kenmerken: nadruk op de productie van exportgewassen, een kleine groep grootgrondbezitters tegenover een massa landloze boeren, een zeer ongelijke verdeling van de rijkdom… In Guatemala komt daar nog de miserabele situatie van de oorspronkelijke Indiaanse bevolking bij. Veel buitenlanders zijn actief in allerlei organisaties die het lot van de armen proberen te verbeteren zoals landbouwcoöperaties en comités van bewoners van krottenwijken. Daar worden ze geconfronteerd met de toenemende repressie. Sommigen duiken onder of sluiten zich aan bij het gewapend verzet; anderen worden ontvoerd en "verdwijnen", een eufemisme voor een lijdensweg van ondervragingen en folteringen die eindigt met een executie. De meesten vluchten het land uit en komen terug naar België met verhalen die de solidariteitswerking een sterke impuls geven. Comités zoals het VGK klagen de houding van de Belgische christen-democratie aan. De Christelijke Volkspartij (CVP), en vooral toenmalig minister van Buitenlandse Zaken Leo Tindemans, schaart zich immers achter het Amerikaanse standpunt dat achter allerlei basisbewegingen de hand van Moskou schuilgaat. Ook de christelijke vakbond die steun geeft aan de CLAT, de christen-democratische vakbondskoepel van Latijns-Amerika, wordt geviseerd. De solidariteitsbewegingen ontwikkelen zich tot echte comités in het begin van de jaren tachtig. In het Vlaams Guatemalacomité (VGK), opgericht in 1982, werken een twintigtal vrijwilligers mee, regelmatig aangevuld met mensen die uit het land gevlucht zijn. In 1983 komt al een Europees netwerk van organisaties rond Guatemala tot stand. Dat gaat zo snel omdat veel mensen elkaar al kennen van in het land zelf. Er groeit ook samenwerking met andere organisaties die specialisten ter beschikking kunnen stellen, zoals SAGO Latijns-Amerikacentrum. Deze organisatie zorgt voor twee mensen die de werkzaamheden van het Anti-Interventiefront (AIF) coördineren. Binnen die koepel werken een tweehonderdtal groepen en comités die actief zijn rond Centraal-Amerikaanse landen.Vanaf het midden van de jaren tachtig gaat het bergaf met de werking van die comités. Het Vlaams Guatemalacomité ontsnapt aan deze malaise. Deels heeft dat te maken met het feit dat het comité niet werkt met "gepriviligieerde partners". Andere landencomités doen dat wel en komen in problemen als die partners in discrediet geraken. Een andere factor is een hernieuwde dynamiek rond de verdwenen en vermoorde Vlamingen in Guatemala, zoals Walter Voordeckers, Ward Capiau en Serge Berten. Rond deze laatste is reeds in 1982 een solidariteitscomité ontstaan. In 1989 reist er een delegatie naar Guatemala af, een ‘fact finding mission’, twee jaar later gevolgd door een parlementaire afvaardiging. Beide initiatieven brengen niet veel aarde aan de dijk. In 1997 reizen familieleden van vier vermoorde Vlamingen naar Guatemala. Daar is ondertussen een waarheidscommissie opgericht die getuigenissen verzamelt over mensenrechtenschendingen in de voorbije decennia. Aan tientallen jaren van ‘impunidád’ (straffeloosheid) lijkt een einde te komen. Ook de lotgevallen van Pinochet werken inspirerend: in België worden twee gerechtelijke dossiers voorbereid tegen de ontvoerders en moordenaars van Serge Berten en Walter Voordeckers. Een ander belangrijk thema in de werking is de vluchtelingenproblematiek; vooral vanaf 1985 staat die centraal. De keiharde repressie drijft tienduizenden mensen op de vlucht. Een deel trekt naar de buurlanden, vooral Mexico. Een ander deel vlucht de Guatemalteekse jungle in en probeert daar een bestaan op te bouwen: de ‘Comunidades de Poblacion en Resistencia’ (volksgemeenschappen in verzet). Mensen van het Vlaams Guatemalacomité bezoeken deze dorpen en komen terug met foto’s en getuigenissen. Het is de aanleiding tot het indienen van een reeks 11.11.11.-projecten. Het comité besteedt verder aandacht aan het lot van de inheemse bevolking, afstammelingen van de Maya’s, die ongeveer de helft van de bevolking uitmaken en zwaar gediscrimineerd worden. Andere thema’s zijn de rol van de kerk in het land, de Belgische politiek tegenover Guatemala en de schendingen van de mensenrechten aldaar. Een groot deel van de energie gaat naar studiewerk. Met de resultaten ervan worden vormingsinitiatieven opgezet. Het levert ook kopij voor ‘Guatemala Informatie’, de eigen publicatie, en voor ‘Guatemala Nieuwsbrief’, een tijdschrift dat samen met het Nederlands Guatemalacomité wordt uitgegeven. Vorming en actie gaan hand in hand: het comité probeert ook te wegen op de politieke wereld: zowel binnenlandse politici als Belgische Europarlementariers worden benaderd. Samenwerking met andere organisaties is een essentieel onderdeel van de activiteiten. Naast deelname aan het AIF is het Vlaams Guatemalacomité sinds 1984 lid van het Nationaal Centrum voor Ontwikkelingssamenwerking (NCOS). In Vlaanderen probeert het de soms tientallen initiatieven en groepen rond Guatemala te coördineren. Er zijn contacten met gelijkaardige organisaties in Franstalig België en Europese bijeenkomsten. Regelmatig komen delegaties uit Guatemala op bezoek, zoals de Guatemalteekse winnares van de Nobelprijs voor de vrede, Rigoberta Menchu.